Йөрәкләргә уелган ӘФГАН!

Сугыш 9 ел 1 ай 19 көн дә­вам итә. Илебезнең 15 мең солдат һәм офицеры Әфган басуларында, тарлавыкларында, тау сукмакларында ятып калган. Башкортстанга килгәндә, аның бу сугышта 9,5 мең кешесе катнаша, 343е кире әйләнеп кайта алмый. Безнең районнан Әф­ган­стан­га 44 кеше чакырыла. Алар­ның икесе – Андрей Гәрәй­шин һәм Кызыл Йолдыз ордены кавалеры Рәдим Мөхәмә­дул­лин туган җиренә кире әйләнеп кайта алмый.

Кызганыч, утны-суны кичкән әфганчыларга хөкүмәт тарафыннан игътибар җитеп бетми әле. Күп вакыт алар үз проблемалары белән бер ялгызы калырга, үз хокуклары өчен кө­рә­шергә мәҗ­бүр. Рәдим Мө­хә­мә­дуллин белән бер полк­та хез­мәт иткән Федоровка районында яшәү­че Миңлерәис Батталовны да борчый бу битарафлык. Хө­кү­мәтнең, җәмәгатьчелекнең игътибарын әфганчыларга аз гына булса да юнәлтү, гаделсез сугыш корбаннарының истәлеген мәң­ге­ләш­терү максатында, башыннан кичкән вакыйгаларны китап итеп яза ул. «Вокзал 80‑82. Истәлекләр» дип исемләнгән китап 500 данә белән дөнья күрә. Анда якташыбыз Рәдим Мөхәмә­дул­лин турында да истәлекләр, аның тормышына һәм һәлак булуына бәй­ле вакыйгалар су­рәт­лән­гән.

Автор китапның берсен без­нең районның элекке ветераннар советы рәисе Рөстәм Фа­һа­мановка юллый һәм Рә­дим укыган мәктәп музеена мирас итеп тапшыруын үте­нә. Ис­тә­лекле даталар – әф­ган­чыларны искә алу һәм Ватанны саклаучылар көне алдыннан әлеге изге эшне үтәү өчен Рөс­тәм Әбетәм улы һәм бер төр­кем әфганчылар: Җәмил Исламов, Марат Имаев, Рәфил Фәт­хет­динов, Акбулатта туып үсеп, әлеге көндә Нефтекамада яшәүче Алмаз Гарифҗанов Ак­сәет мәктәбе укучылары бе­лән очрашуга килде. Авторның автографы куелган китап тантаналы шартларда мәктәп музеена тапшырылды.

Әйтергә кирәк, батыр якта­шы­бызның истәлеге мәктәптә кадерләп саклана: музейда аңа багышланган почмак, мәктәп диварында мемориаль такта булдырылган. Яугир рухына багышланган чаралар матур традиция булып яши.

– Бу китап безнең мәктәп өчен зур мирас булачак, без аны укыячакбыз һәм кадерләп саклаячакбыз, – диде мәктәп директоры Эльза Рәхимҗанова, кунакларга рәхмәт сүзләрен җит­кереп. Әдәби-тарихи басма хәр­би тарихчыларга, яугир-әф­ганчыларга, Ру­сия һәм Башкортстан тарихы бе­лән кызыксынган һәр гади ке­ше­гә адресланган.

Шунысы бәхәссез: мәктәп музеенда урын алган комарткы үз укучыларын тапмый калмас, чөнки дәһшәтле еллар хәр­би­ләрне, тарихчыларны һәм җәм­гыятьне озак еллар дәва­мында борчыячак әле. Аның тарихы безнең солдатлар, сугыш уты белән көйдерелгән буын каны һәм аналар күз яше белән язылган.

Әйе, ир балага туган иле алдында үз бурычын үтәү вазыйфасы йөкләнгән. Ләкин солдат сугышны сайламый һәм аны игълан итми. Ул бары тик Ватан алдында изге бурычын үти. Әфган сугышында катнашучылар ил каршында биргән антларына тугры калдылар. Безнең бурыч – аларны онытмау, хәтердән җуй­мау. Бүгенге чараның асылы да нәкъ шуннан гыйбарәт иде.

Эльмира Гәрәйшина.

Шушы истәлекле көн алдыннан Балтач районында ветеран-әфганчылар кат­нашлыгында хәрби-спорт форумы уз­ды. Анда Тәтешле, Балтач, Борай, Кый­гы, Аскын, Мишкә, Караидел рай­он­нарыннан килгән яугирләр катнашты. Ярышлар бик көчергәнешле барды. Ки­чә­ге солдатлар бүген дә сынатмады. Як­таш­ларыбыз дартс һәм пневматик вин­тов­кадан атуда беренчелекне бир­мә­де.

Урында мени эш! Очрашу, үткәннәрне искә алу, тыныч тормышта яшәүнең кадерен аңлау – менә нәрсә мөһим. Тантаналы чара район мәдәният сараенда дәвам итте.

Еллар үтү белән күп вакыйгалар хә­тердән җуела. Әмма бу гаделсез сугыш корбаннары, безнең арада яшәгән яугирләр онытылырга тиеш түгел.

Үз хәбәрчебез.

Укытучы Әнүдә Габдуллина балаларны Әфган сугышы тарихы бе­лән таныштырып үтте. Укучыларны кызыксындырган сораулар бик күп иде. Раданис Җәдит улы хезмәт иткән елларын ис­кә алып, шуларны сөйләп үтте:

«Мин 1986 елда солдат хезмәтенә алындым. Башта Төркмәнстанда укуда булдык, өч айдан соң солдат язмышы Әфган җиренә китерде. Анда БДРМ-2 дип аталган хәрби машинаның йөртүчесе булдым. Андагы хәрби хезмәт дәвамында «Батырлык өчен» медале һәм СССРның Югары Советы Президиумының грамотасы белән бүләкләндем. Балалар, бүген бик тыныч тормышта яшибез, сезгә андый сугышларны күрергә язмасын», – дип тәмамлады сүзен хәрби ветеран.

Әйе, Раданис Җәдит улына бу куркыныч сугышта көн дә үлем белән очрашырга туры килә. Әмма ул беркайчан да төшенкелеккә бирелми, һәрбер кушылган эшне җиренә җиткереп башкара, яудашларына тугры иптәш, үрнәк булып тора. Берничә тапкыр әти-әнисе исеменә Раданис Салиховның командирыннан Рәхмәт хатлары килә.

Тормыш дәвам итә. Күп­ме солдатыбыз һәлак булган бу сугышта. Аларны без беркайчан да онытырга тиеш түгел. Әфган хакында истәлекләр иске фото, видеотасмаларда, җыр һәм шигырьләрдә генә яшәп калмыйча, менә шундый очрашулар аша яңа үсеп килүче бу­ын­ның да хә­те­рендә мәң­ге­леккә уелып калачак.

Ләйсән Салихова, Кашкак авылы китапханәчесе.