Шаулый шәрә урман...

Олы яшьтә булуына карамастан, Хәмис абый әле булса йорт-кура тирәсендә мал-туар карап көн күрә. Җәен атын җигеп кырда печән хәзерли. Утынын да ташый, әмма хәзер урманга чыбык-чабык алырга керергә дә куркырсың –закон каты. Урман халыкныкы түгел, шәхси эшкуарлар кулында. Шуның өчен барып акча түләп, документын җыеп барсаң гына.

Кичтән күрше малае авылга якын басуда рулонга төрелгән печән барлыгын колагына шыттыргач, Хәмис абзый түз­мәде, әйдә, күгәрченкәем, кыш озын, булганны әрәм-шәрәм итәр­гә ярамас, тарталганчы алып кайтыйк, дип сөйләнә-сөй­лә­нә, атын җигеп, урамга чыкты.

Әле генә Яңа ел бәйрәмнәре гөрләп үтте. Атна-ун көнгә сузылган ял көннәре авыл халкын тәмам арытып китә. Шау-гөр килгән урамнарда буш сыра, аракы шешәләре генә тәгәрәп калды. Атын юртып кына автобус тукталышына таба борылгач, Хәмис абзыйның күзе аның артында яткан чыршыларга төште. Эх, дөньясы, дип тиргәшеп куйды ул үз алдына. Берәү генә түгел иде, берсе өстенә берсе салып куелган зур гына берничә чыршы. Хәмис абзыйның гомере үзен белә-белгәннән алып урман белән бәйле булды. Мондый күренеш аның йөрәген әрнетеп,

уйларын ерак балачагына алып китте.

Әтиләре гаиләсен ташлап югары оч Мәгърифәгә йортка кер­гәч, бөтен эш Хәмиснең әни­се өстендә калды: җәен пе­чән хәзерләү, кышка утын хәс­тәр­ләү, мал-туарын карау. Өс­тә­венә, колхоз эшенә дә чыгарга кирәк. Бер көн калдырсаң, выход булмаячак, анысы булмаса, ашлыксыз каласың. Урманга да эшкә йөрергә кирәк. Урманчылар, үсенте утыртырга, дип көн дә чакырып килә. Анда бармасаң, утын бирүләре шикле. Шуның өчен әнисе бәләкәй генә Хәмисне урманчыларга ияртеп агач утыртырга җибәрә. Булышмасак, утынсыз калырбыз, бар, балам, тырыш инде, дип, бер телем икмәге белән бер шешә сөтен сала ул. Олы абыйлары Хәмискә үсентеле чиләк тоттырып куялар да арттан салып барырыга кушалар. Чиләктән азрак кына зуррак Хәмис тырыша-тырыша алар ясаган чокырга үсентеләр куеп бара. Тик бик тиз арый. Сөрелгән җирнең кантарлы урыннарында барып төшә дә, тагын торып йөгерә. Көн коры булса, вакыт узганы сизелми, ә яңгырлы көндә инде аның чиләкләре балчыкка буялып, күтәргесезгә әйләнә. Шулвакыт абыйлары ачуланып та куя, бер аягыңны алганчы икенчесен эт ашый, җәһәтрәк бул, дип тиргәп тә алалар. Бала ни әйтсен, борынын тартып куя да, йөгерүен белә. Аның әле уенчык кына уйнарлык кечкенә куллары кабарып чыга. Ярты литр сөт, бер телем ипи белән озак йөреп булмый, үтереп ашыйсы килә. Кайчагында урманчы абыйлары аны тәмле аш белән сыйлый. 5-6 ел дәвамында шул куллары күпме агач утыртканын ул яхшы хәтерли. Ничек тырышып утын хәзерләп алулары да күз алдында. Кечкенә чагында ул туң утынның шарт-шорт килеп янганын карарга ярата иде. Онытылырлыкмы соң үткәннәр. Оныта башласа, кәкрәя башлаган кул бармаклары сызлап исенә тө­шерә. Әтисез үскәнгә бар авырлык шушы кулларга төште. Әнә, таңнан торып урманчы абыйларына ияреп эшкә киткән

яшь­тәшен күрше тегермәнче малае тәрә­зәдән генә карап кала иде.

Элек рөхсәтсез агач кисү түгел, чыбык-чабык җыйган өчен дә я балтаңны, я атыңны алып кала торган иделәр. Җитте бит тагын шул заман.

Әнә беркөн күршесенә ике машинага төялеп килеп төште­ләр. Урманнан коры агач алып кайткан икән. Кемдер жалу ит­кән. Шул коры чыршыны алган өчен күршесен ничә килеп тик­шер­гән­нәрдер, очына чыктылар, ахры. Штраф түләдем, дип сөйлән­де күр­шесе. Ә машиналап тө­яп җи­бә­рү­челәргә чурт та юк, суд та юк, дип әрнеде Хәмис абзый. Бе­тер­де­ләр кырып урманны, агачлары бет­кәч, җәнлеге дә бетте. Бү­ген шәх­си кулларга күч­кән кайбер ур­маннарның яме, коты китте.

Ул тукталыш артында яткан чыршыларны яңадан күз алдына китерде. Яңа ел бәйрәмнәренә авылга сатарга китергәннәр иде бит аларны. Калганын ташлап кына киткәннәр инде. Үз кулларың белән утыртмагач кадере юк шул, ашаган белми, тураган белә, дип сөйләнә-сөйләнә печән төяргә тотынды. Ә артта, коткарыгыз мине, дигән сыман сыкрана-сыкрана, шәрә урман шаулый иде.

Фәрзәнә Исмәгыйлева.