Күршеләр

Нефтекамада яшәгән бу ут күршеләрнең исемнәре дә бер-берсенә охшаш: берсе Хәйдәр, икенчесе – өч айга яшьрәге – Кайдәр. Алар картайгач кына күрше булып киткәннәр.

Хәйдәрнең туган ягы Туймазы, Кайдәрнеке – ямьле Әри елгасы аккан Тәтешле районы. Беренчесе хезмәт юлын мәктәптә завхоз һәм водитель булып үткән. Ә Кайдәр гомер буе колхозда бил бөккән. Пенсия яшенә җиткәч, яшьләр авылдан таралып шәһәрләргә киткәч, Кайдәр дә гомер иткән хатыны белән, авылда яшәүнең бер яме дә калмады, ныграк чакта күченеп калыйк, дип,

Яңавылга күченеп килә. Соңрак исә кызлары аларны үзләре яшәгән Нефтекамага күчерә. Менә шунда Хәйдәр белән Кайдәр күрше булып таныша да инде. Аралашып, хәл белешеп, нәрсә пешерсәләр дә берсен-берсе чакырып кунак итеп яши алар. Эшләрен бергә башкаралар, мунча яксалар, чакырмый куймыйлар.

Көннәрдән бер көнне Хәй­дәр­нең хәләл җе­фете вафат була. Бик авыр ки­черә ул бу югалтуны. Озак та тормый үзенең башына операция ясыйлар. Аллаһка шөкер, терелеп аякка баса. Күршеләр аның янынан китми ярдәм итеп торалар, кызы белән бергә Хәйдәрне карап аякка бастыралар. Бер ел, дигәндә Кайдәрнең гел алдан йөргән, бүрәнәнең авыр башыннан күтәргән хатыны аяктан егыла, озак урында ятып балаларын интектерми генә дөнья куя. Ике күр­ше берсен-берсе ташламый, сер­ләшеп, кайгы-хәсрәтләрен бү­лешеп, бер-берсенә көч би­реп яшиләр. Күптән түгел Кай­дәр картның кан басымы кү­тә­ре­леп, аяктан егылган. Кызлары аңа караучы яллап киткән икән. Таң ата башлауга Хәйдәр карт хәл белешергә керә. Көр тавышы белән күршесенең йортына сәлам бирә: «Әле ничек йок­ладыгыз, исән-саулармысыз». Кайдәр карт аны көтеп кенә ята. Ул керсә, терелеп киткәндәй була. Дөнья хәлләрен, һава торышын, хәтта сәясәтне дә сөй­ләп ала ике карт. Оешып тик ятмыйм, дип тавык чебешләр карый, шулар белән булашып көн үт­кәрә Хәйдәр бабай. Күршесенә ярдәме тимәсме, дигәндәй, яңа йомыркалар алып керә. Хәй­дәр­гә караганда Кайдәр бабай җе­бегрәк, холыксызрак, әл­бәттә. Юкка гына кызып киткән була, көч­сезлеген күрсәтеп ваксып та ала. Тик Хәйдәрнең нер­высы нык, күр­шесенең каты бә­рел­гән сүз­ләрен тыныч кабул итә. Авыру кеше ни әйтмәс, янәсе. Бер ялгызы калган ике күрше бабае калган гомерләрен шулай үтә. Ике­се­нең дә кызлары бар, оныклары бар. Кереп хәл бе­лер­гә күр­шеләре бар. Әле алда планнар зур, икебезгә дә кызлар күз­лисе бар, пенсиябез күп, бе­рәр­се килер әле, дип шаяра алар. Бер-берсен югалтудан курккан шикелле, ике күрше берсен-берсе шулай кадерләп яши.

Ә беркөн Кайдәр картның күзе мәңгегә ябыла. Бик авыр кичерә моны Хәйдәр дусты. Күрше хакы – тәңре хакы, бертуганнар да алай яшәми бит хәзер. Бер сөй­ләшер кешең дә булмаса, ни эш­ләмәк кирәк. Дөньяда төрле хәлләр була – Хәйдәр картның баш өя­нә­ге белән интеккән кызы да кисәк кенә дөнья куя. Әти­се­нең йортына күз-колак, чын дус булып яшәгән бабайны Кай­дәр картның олы кызы карарга ала. Үз атасыдай якын кү­реп, яхшы итеп тәрбияли ул әти­се­нең чын дустын. Бу заманда мондый га­мәл геройлыкка тиң.

Фәрзәнә Исмәгыйлева.