Тормыш ишекләре...

Пәйгамбәребез (с.г.в.): «Әгәр мин ислам дине булсам, Гали аның ишеге», – дигән. Гали ишеге артында ниләр бар? Ә безнең ишекләр артында? Аның һәрберсен ачар өчен үзенә яраклы ачкыч кирәк. Ачкычны югалтырга да мөмкинбез, ә ишекне? Ишекләрне һәм аның артындагы язмышларны алмаштыра алмыйбыз.
Без дөньяга бер гө­наһсыз чиста күңел белән киләбез. Безне анда ни көтә, нинди язмыш – барысы да әни карынында 4 ай 10 көндә язылган була.
Ишек... Без балачакта бар ишек­ләр дә ачык иде, чөнки бөтенебез дә бертигез яшәдек. Хуҗалар ишек­кә я чыра, я канат кыстырып, эшкә китәләр. Ә безгә: мин, энем Җә­вит, якын дус­ла­рым Хөр­мәт, Зиния өчен бар­лык ишекләр дә үзе­­без­неке иде. Уйный тор­гач, Нур­за­дәт­тәй­ләргә (инәй­ләр «тәй» дигәч, без­гә дә «тәй» иде) йө­ге­реп ке­рә­без. Өс­тәл өс­тен­дә чүл­мәк бе­лән сөт, дүрт телем ипи. Без үс­кән­дә иң кадерлесе ипикәй иде. Нур­за­дә әби Хөрмәт кенә кер­мә­сен белеп, безгә дә өлеш калдыра торган булды. Кү­ңе­ле нинди киң булган әбие­без­нең. Ашап алгач, без тагын урамда. Арып-талып хә­зер Гаш­кыйт­тәй­ләр­гә керәбез. Өс­тәл­дә агач табак бе­лән мич бәрәңгесе. Аның тәм­лелеге! Әбиләребезнең бервакытта да ачуланганнарын хә­тер­лә­мим, ә бит зыян да салмый тормаганбыздыр. Рәхмәт аларга, урыннары оҗмахта булсын.
Ишек... Алда безне белем ишек­ләре көтеп тора иде. Өйдә кеше булмагач, инәй (мәктәптә мин аны «апа» ди идем) мине алты яшьтә укырга бирде. Инәйгә зур рәх­мәт­ле­мен: матур итеп язарга, китапка мә­хәб­бәт уятканы өчен. Дә­рес­тән соң калып, «Кече улның урамы», «Ба­кыйның күргәннәре» һәм башка әсәр­ләрне кычкырып укый идек. Володя Дубинин, яшь гвар­дия­че­ләр, Зоя Космодемьянскаялар белән башлангыч сыйныфларда ук таныш идек.
Ә алда институт ишекләре, укып кайткач, янә мәктәп ишекләре көт­те. Мәктәптә укучылар күп, коллегаларым бик тырыш, бик тату эш­ләдек. Бу елларда укучыларым яшә­гән өй ишекләрен күп тапкырлар ачып керергә туры килде. Бигрәк тә Миңнегали абыйлар ишеге истә калган.
Иҗтиһад ишекләре ачылып, дини китаплар укый башлагач, Хә­биб­җамал әби һәм Фәнүзә апа­ның тормыш мәсьәләләрен тыныч ачыклауларын күреп, үземә нә­ти­җә ясарга, сабакларын күп тапкырлар кулланырга туры килде. Хә­биб­җамал әби бик дини, туры, үт­кер сүзле иде. Аны ни өчен «полковник» дигәннәрен яши-яши аңладым. Акъәбием әйткән сү­зендә тора торган, дөньяның ачы­сын-төчесен күргән әби иде.
Әби белән Фәнүзә апа өстәл артында утыралар. Берсе «ән­кәй», икенчесе «килен» дип, бер-берсен кыстый-кыстый чәй эчә­ләр. Балалы җирдә сер ятмый бит. Төпчек кызлары Зәйнәп йө­ге­реп кенә керде дә: «Әле генә тир­гә­шәләр иде, әтинең кайтканын күргәч тә чәй эчәргә утырдылар», – димәсенме?! Шунда инде мәрхүмә Фәнүзә апа миңа бик кирәкле тәрбия сабагы бирде:
– Әнкәй белән без бер сүздән. Казан тирәсендә ике хатын-кыз кайнашкач, тавыш та чыгып китә. Ән­кәй – улына, мин – тормыш ип­тә­шемә бер вакытта да өйдә булган ыгы-зыгыны сөйләмибез. Аны да борчыйсыбыз килми. Ул да кушылса, эш зурга китә.
Иҗтиһад ишекләре ачылгач, бер риваять укыдым. Рәсүлүллаһ заманында Галикамә исемле егет булган, ләкин бик каты чирләп кит­кән. Мәңгелеккә китә алмыйча, газапланып ятканда Пәйгамбәребез әни­сен чакырта һәм улына ризалык бирүен сорый. Әмма әнисе каршы килә. «Ни өчен?» – дигәч, әнисе: «Ул хатынын өстен күрде», – ди.
Менә мин Хәбибҗамал әбинең шушы риваятьне белүенә иманым камил. Бу гаилә үрнәгендә мин сабырлык никадәр кирәк сыйфат икә­нен аңладым. Гаилә таралмасын өчен түземлек, татулык, хөрмәт ки­рәклегенә төшендем.
Хатын-кызлар советын җитәк­лә­гәндә булган тагын бер вакыйга истә калган. Ә. апа белән кызы килеп керделәр дә, кияүнең эчеп кайтып, өйдән кызын куып чыгаруын, бәләкәй улы белән калуын, баланы бирмәвен елый-елый сөйләделәр. Менә тагын бер ишек. Бу ишек артында ни хәл? М. хәлне ничек аңлатыр, күңел ишеген ачар өчен ачкыч ярата алырмынмы? Бу сорауларга җавап эзлим.
Өй чиста. М. керогаз өс­тендә улына сөт кайнаткан, шешәдән баланы имезеп утыра. Колготкиларын юып элеп куйган. М.: «Апа, бер сүз әйтә алмыйм. Үпкәли дә, әбигә китә. Әгәр тагын бер кабатланса, ишекне ачалмаслык итеп бикләп куям», – ди.
Их, мин әйтәм, боларга Хә­биб­җамал әбинең киңәшләре кирәк иде. Минемчә, хатын белән ир бер-берсеннән идеал сыйфатлар көтәргә тиеш түгел, бернинди кимчелеге булмаган, камил кешеләр дөньяга әле тумады һәм тумаячак та, дип аңлатырга тырыштым. Аң­ладылармы-юкмы, моннан соң аларның ишеген ачып керергә туры килмәде.
Менә шулай икән, без дөньяга килү белән, «сынау ишекләрен» ача-ача, дөнья куабыз. Һәр үткән көн, һәр мизгел, һәр сулыш безне соңгы ишекләребезне ачып керүгә якынайта. Яшәү – ул күңел сафлыгы. Тормыш көтәр өчен Акъ­әби­лә­ре­безнең киңәшләренә мохтаҗ булуыбызны аңлау да кирәктер.
Фәрзәнә Хатыйпова.
Чургылды.